Maske fiziksel, kimyasal, biyolojik ajanların toz ve partikülerine karşı kişileri koruyan kişisel koruyucu bir donanımdır
Maskeler Bizi Neye Karşı Koruyor?
Damlacıklar
Solunum maskesi takmanın birincil nedeni damlacıklardan korumaktır. Örneğin hasta bir kişi bize yakın olduğunda öksürür veya hapşırırsa, solunum maskesi vücut sıvılarının yüzümüze ulaşmasını önlemek için bir bariyer oluşturur. Damlacıklar büyüktür ve yer çekimi onları havada kalmak yerine nesnelere inmek için sürükler. Yani çok uzun mesafeler kat edemezler.
Aerosoller
Birisinin hapşırırken iki sorun yarattığını hayal edebilirsiniz, birincisi kısa bir mesafe kat eden püskürtülen damlacıklar, diğeri ise havada daha uzun süre kalan aerosolize virüs parçacıklarıdır. Yapılan araştırmaların sonuçları virüsün 3 saat boyunca havada ölçülebilir seviyede kaldığını göstermektedir.
Ağız ve Burun
Maske yüzümüzü kaplarken, elimizle virüslü bir nesneye dokunmamızı ve daha sonra elimizi götürerek, virüsü ağzımıza ve burnumuza aktarmamızı çok zorlaştırır.
Maske Çeşitleri
Günümüzde cerrahi tıbbi maske (“cerrahi maske”) ve solunumu sistemi koruyucu maskeler (“solunum maskesi”) olmak üzere 2 farklı sınıfta maske üretilmektedir.
Cerrahi maskeler, cerrahi işlemler sırasında enfeksiyon etkenlerinin personelden hastalara ve bulaşmasını sınırlamak amacıyla tasarlanmış ve 2 ya da 3 katlı olarak kağıt veya kumaştan üretilmişlerdir. Ülkemizde cerrahi tıbbi maskeler için TSE-EN 14236 standardı kullanılır.
Cerrahi maskelerin özellikleri:
- Yüze gevşek bir şekilde takılır, burun ve ağzı kaplar.
- Tek yönlü koruma için tasarlanmıştır, vücut sıvısını tutar.
- Maskeler kullanan kişiyi korumak için tasarlanmamıştır, amaç karşıdaki kişiyi korumaktır.
- Maskelerin büyük çoğunluğunun standardize edilmiş bir güvenlik derecesi yoktur.
Solunum maskeleri ise partikül fitreli respiratörlere sahip maskelerdir. Amerikan İş Güvenliği ve Sağlığı Enstitüsü tarafından belirlenen standartlara göre N95, N99 N100 olarak sınıflandırılırlar. Avrupa standardları ise maskeleri FFP1, FFP2, FFP3 şeklinde sınıflandırmaktadır, FFP harfleri partikül filtresi anlamına gelen filtering face piece kelimelerinin baş harfleridir. Bu maskeler için Türk Standartları Enstitüsü TSE-EN 149 standardını oluşturmuştur.
Solunum maskelerinin özellikleri:
- Sızdırmazlık oluşturmak için tasarlanmış, sıkı oturan maskelerdir.
- Valfsiz maskeler, hem hava girişini hem de çıkışını filtreleyerek iki yönlü koruma sağlar.
- Bu maskeler düzgün kullanıldığı sürece takan kişiyi de korumak için tasarlanmıştır.
- Tek kullanımlık, yarım yüzü veya tam yüzü kapayan tipleri vardır.
Her ne kadar Amerika ve Avrupa’da farklı isimler kullanılıyorsa da, solunum sistemi koruyucu maskeler için geçerli olan kategorizasyon aynıdır ve bu kategorizasyon filtrelerin aerosol bulaş riskini kaç kat azalttığı ile ilişkilidir.
Farklı solunum cihazlarının 0.3 mikron ve daha büyük partikülleri filtreleme etkinliği şöyledir;
- FFP1 & P1’de en az %80
- FFP2 & P2’de en az %94
- N95’de en az %95
- N99 & FFP3’de en az %99
- P3’de en az %99.95
- N100’de en az %99.97
Maskenin üzerindeki işaretlemelerde maskenin özellikleri açıklanmaktadır.
Valfli ve valfsiz maske
Bununla birlikte valfli solunum maskeleri, kullanıcının enfeksiyonu yaymasını durdurmak istenilen durumlarda kullanışlı olmayabilir. Eğer kullanıcı hasta ise, nefeslerinin, öksürüklerinin ve hapşırıklarının filtreden geçirilmeden maskeden havaya geçeceği anlamına gelir çünkü nefes verirken, maskenin yapısı gereği valf açılır ve dışarıya partiküller bırakır.
Solunum Maskesinin Yeniden Kullanımı
Solunum maskelerinin gözenek yapısı belli bir standart aralığındadır, bu gözenek çapı maskenin kullanılması ile birlikte değişmeye başlar. Maske zamanla toz tutmasıyla birlikte gözenekleri kapanır, nefes alıp vermeden dolayı da bazı gözeneklerin çapı büyür. Aynı şekilde suyla veya temizleyicilerle de yıkanması da bu gözenek çaplarında deformasyona sebep olur. Bundan dolayı solunum maskesinin kullanım süresi havanın kirlilik durumu, kişinin nefes alıp verme hızı, kişinin kilosu gibi değişkenlere göre değişebilmektedir. Ancak bu maskeler çoğunlukla tek kullanımlık maske sınıfına girdiklerinden uzun süreler kullanılmaları önerilmemektedir.
Peki, birden fazla kullanım için filtreleme işlevini bozmadan solunum maskelerini nasıl sterilize etmeliyiz? Aşağıda farklı yöntemler açıklanmıştır, buna göre en kullanışlı yöntem maskeyi açık havada gün ışığında bekletmektir. Ev içerisine özellikle de yemek alanında virüsü yayma riski olduğu için, ev fırınında maskeleri dezenfekte etmek önerilmemektedir.
- Alkol: %70 alkol ile temizlik virüsleri öldürebilirken, filtreleme kapasitesini önemli ölçüde azaltır.
- Yıkama: Maskeleri yıkamak virüsleri temizlerken, filtreleme kapasitesini önemli ölçüde azaltır.
- Zaman: Mevcut araştırmalar virüsün plastik üzerinde 3 günden (72 saat) daha uzun ve diğer materyallerde daha az yaşayamayacağını göstermektedir. Bu nedenle solunum maskesini bu süre veya daha uzun süre karantinada bırakmak virüsü öldürür yani inaktif hale getirir.
- Fırın Sıcaklığı: 30 dakika boyunca 70°C’lik bir fırında bırakmak, virüsü öldürmek için yeterli olabilir.
- UV Işığı: Özellikle UV-C ışığı, yeterli dozda, solunum maskesine zarar vermeden virüsü öldürebilir.
Cerrahi Maskeler Yeni Koronavirüsü Filtreleyebilir mi?
Solunum maskeler ile cerrahi maskeler arasındaki en önemli fark, cerrahi maskelerin kenarlarında boşluklar bıraktığından kaynaklı sıkı bir sızdırmazlığının olmamasıdır. Yapılan yeterli araştırma olmadığı için koronavirüse karşı cerrahi maskelerin ne kadar koruma sağladığı kesin olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte, varolan az sayıda çalışma cerrahi maskenin hiç yoktan daha iyi koruma sağlayabileceğini göstermiştir.
Dünya Sağlık Örgütü(DSÖ)’nün yayınladığı rehberde maske kullanımı için önerilerde bulunmuştur, buna göre:
-
-
- Sağlık Profesyonellerinin hasta muayenesi esnasında kişisel koruyucu donanım olarak asgari FFP3(N95) veya FFP2 üzerinde koruyuculuğu olan maskeleri kullanmaları önerilmektedir.
- Kişilerin toplum içinde dolaşmalarda Cerrahi tıbbi maskelerin yeterli olduğunu belirtilmiştir
Maske kullanmam öneriliyor ama doğru kullanıyor muyum?
Sağlık Bakanlığı’nın ilgili bilgilendirme videolarına aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz:
Tıbbi maske kullanımı nasıl olmalı?
Bez maske kullanımı nasıl olmalı?
Dikişli bez maske nasıl yapılır?
-
